by 
Gerlak eta horren beldurrak toki handia hartu dute nire belaunaldian. Lau urteak nituen 1939ko udan, bigarren mundu gerla hasi zenean. Espainiakoa bukatu berri zen. Ondotik amak erran zidan kanoiaren burrunba luzaz entzun zuela Aragoi aldetik, borontea Jaka inguruan baitzegoen, mugatik hurbil. Gero 1939ko udaberrian, igande arratsalde batez, aita eta ama izan ziren bizikletaz Gürseko konzentrazio gunearen ikustera, 15 kilometrora, eusko gudariak hor hetsi zituzteneko biharamunean.
1940ko udaberrian Alemaniarekiko gerla zinez aipu zen familian, kezka handi batekin. Hegazkin bat entzuten nuenean zeruan gora, berehala gordetzen nintzen galdeginez “alemana dea?”. Behin amamak baketu nahi ukan ninduen erranez frantsesek gaitzeko murrua gora eraikia zutela, etsaia oztopa zezan.
Laster aleman soldaduak Baionan zeuden, baita Donapaleun ere. Haatik Zuberoa okupaziotik bazter egon zen denbora batez, Frantziaren hegoalde gehiena bezala. Baina 1942ko azaroaren 11n, Aliatuak Ipar Afrika frantsesean lurreratu ondoren, erreferan aleman armadak dena hartu zuen. Biharamun goizean lehenbiziko alemana ikusi nuen Ürrüstoiko eskolatik, motoz pasatzen tximista bezala. Gero alemanik ez zen hainbat baztertzen ibar zolako bide nagusitik gure mendixketara.
Makiak aipatzen entzun nituen 1943ko azaroan Limusin eskualdetik zetorren gutun baten bidez. Ene herrian bi talde agertu ziren 1944ko udan, bata iraunkorki Larrabilen, bestea denbora gutiz Ürrüstoin. Zuberoan bost guduka txiki gertatu ziren hil eta/edo zaurituekin, haietarik biga etxetik kilometro pare batean, bata Mitikilen, bestea Sarrikotapean, ene harridurako, lazgarriko eztandekin. Abuztuaren 25etik Zuberoa libro gertatu zen.
1945eko abuztuan Japonian zartatu ziren bi bonba atomikoek zirrara handia sartu zidaten betiko. Lagun zaharragoek zioten minbizia bezala zela horren eragina, ezin gelditua. Koreako gerla denboran (1950-1953) horren beldurra nuen etengabe, Indoxinako frantses gerlan ez hainbeste (1947-1954).
Gerla guzien artetik, hona halere kontsolamendu bat: Europar Batasuneko eremuan bakea dugu bigarren mundu gerlaz geroztik (1945-2024). Bake luzea lehen aldiz historian barna.
“Kontsolazio bat halere: Europar Batasuneko eremuan bakea dugu 1945etik.”
Aljeriakoan kezka mota berezi bat ukan nuen: urte andana batez ibili nintzen ezin jakin zer pentsa. Ikasketen ondotik soldadu zerbitzua Aljerian egin nuen 27 hilabetez. Han fite ikusi nuen populu hori ezin zela frantsestu, baina ber denboran ez zen ageri nola Frantziatik bereizten ahal zen; de Gaulle presidenteak afera trenkatu zuen aljeriarrei autodeterminazioaren bidea proposatuz 1959ko irailean. Ordutik independentziaren alde jarri nintzen argi eta garbi. Okupatzaile karguan sentitzen nintzen han, haurtzaroan Zuberoan ikusi nituen alemanak bezala.
1990 urteetan bi gerla zibil gertatu ziren Europar Batasunetik hurbil: Aljeriakoa eta Balkanetakoa, geroztik ahantziak, baina garaian zinez lazgarriak. Eta nolaz ahantz dezakegu Euskal Herriko gerrilla luzea (1968-2011)?
Franko berriki, inarrosaldi pare bat gaitza hartu dugu ateetan piztu zaizkigun beste bi gerla handirekin, lehena Ukrainakoa, bigarrena Palestinakoa. Ber denboran hirugarren mundu gerlaren beldurra ere berriz agertzen hasi zaigu Poutineren eta Ipar Korearen mehatxuekin, baita Txinak Taiwan uhartearen inguruan egiten dituen keinuekin. Hots ene bizitza, bestalde baikorra, hasi nuen bezala burutu beharko dut, gerlaren kezkarekin.
Indépendant, sans pub, en accès libre,
financé par ses lecteurs
Faites un don à Enbata.info
ou abonnez-vous au mensuel papier
Les temps sont difficiles, et nous savons que tout le monde n’a pas la possibilité de payer pour de l’information. Mais nous sommes financés par les dons de nos lectrices et lecteurs, et les abonnements au mensuel papier : nous dépendons de la générosité de celles et ceux qui peuvent se le permettre.
« Les choses sans prix ont souvent une grande valeur » Mixel Berhocoirigoin
Cette aide est vitale. Grâce à votre soutien, nous continuerons à proposer les articles d'Enbata.Info en libre accès et gratuits, afin que des milliers de personnes puissent continuer à les lire chaque semaine, pour faire ainsi avancer la cause abertzale et l’ancrer dans une perspective résolument progressiste, ouverte et solidaire des autres peuples et territoires.
Chaque don a de l’importance, même si vous ne pouvez donner que quelques euros. Quel que soit son montant, votre soutien est essentiel pour nous permettre de continuer notre mission.
Pour tout soutien de 50€/eusko ou plus, vous pourrez recevoir ou offrir un abonnement annuel d'Enbata à l'adresse postale indiquée. Milesker.
Si vous êtes imposable, votre don bénéficiera d’une déduction fiscale (un don de 50 euros / eusko ne vous en coûtera que 17).
Independentea, publizitaterik gabekoa, sarbide irekia, bere irakurleek diruztatua
Enbata.Info-ri emaitza bat egin
edo harpidetu zaitezte hilabetekariari
Garai gogorrak dira, eta badakigu denek ez dutela informazioa ordaintzeko ahalik. Baina irakurleen emaitzek eta paperezko hilabetekariaren harpidetzek finantzatzen gaituzte: ordaindu dezaketenen eskuzabaltasunaren menpe gaude.
«Preziorik gabeko gauzek, usu, balio handia dute» Mixel Berhocoirigoin
Laguntza hau ezinbestekoa zaigu. Zuen sustenguari esker, Enbata.Info artikuluak sarbide librean eta urririk eskaintzen segituko dugu, milaka lagunek astero irakurtzen segi dezaten, hola erronka abertzalea aitzinarazteko eta ikuspegi argiki aurrerakoi, ireki eta beste herri eta lurraldeekiko solidario batean ainguratuz.
Emaitza oro garrantzitsua da, nahiz eta euro/eusko guti batzuk eman. Zenbatekoa edozein heinekoa izanik ere, zure laguntza ezinbestekoa zaigu gure eginkizuna segitzeko.
50€/eusko edo gehiagoko edozein sustengurentzat, Enbataren urteko harpidetza lortzen edo eskaintzen ahalko duzu zehaztuko duzun posta helbidean. Milesker.
Zergapean bazira, zure emaitzak zerga beherapena ekarriko dizu (50 euro / eusko-ko emaitzak, 17 baizik ez zaizu gostako).