Lurraldetasunaz

Bada gai bat aipatu nahi nukeena manera xumean: lurraldetasuna. Uste dut, herri baten eraikuntzan daramazkigun gogoetetan, ez dugula aski aipatzen gai hori eta egia erran, lurraldetasunak galdera ainitz sortzen ditu eta erantzun gutti ekartzen.

Elhuyar hiztegian begi bista bat botaz gero, «lurralde» hitzaren definizioan, hara zer dugun bukaeran: «Lurralde historiko: Euskal Herriko probintzia bakoitza izendatzeko erabili ohi den izena».

Hara beraz: Euskal Herriko probintzia bakoitza, lurralde historiko bat laike! Eta hala da. Bainan baieztatze hunek, beste bi arazo dakarzki:

– Nolaz zazpi probintzia hauek zaku berean ezarri dira, Euskal Herri baten osatzeko? Eta sustut, noiz?

Frantses Iraultza aintzineko historian, ez dugu erantzun konbentzigarririk aurkituko, bakotxak bere aldetik jokatu duelako!

Nafarroa ez zelarik bitan zatitua, Nafarroa Beherea eta Nafarroa Garaia loturik zeuden, bainan, besteak haien aldetik zenbiltzan. Gipuzkoa, Araba ta Bizkaia Gaztelarekin, Xiberua eta Lapurdi, Akitaniaren barne, Ingles eta Frantses erresumetan. Eta norbaitek erraiten badu, bai bainan Santxo Haundiarekin denak Nafarroa izan dira! Ados eta ez ados! Denak Nafarroako erregearen menpe izan dira, bainan hunek, titulu ezberdinak zituen herrialdeka: Nafarroako errege, Araba eta Gipuzkoako jaun,… Beraz, ez da Nafarroako erresuma haunditu, bere erregearen botere eremua baizik. Eta Lapurdi bezalako erresuma bat kontsideratzen badugu, hau Inglaterrako erregeen menpe egon da, Nafarroako erregeen menpe baino gehiago.
Horiek hola, «nola» eta «noiz» galderen erantzuna Aro Garaikidean aurkitu behar da, nazionalismoaren sorrerarekin. Hor delako erabaki, zazpiek bat eginen zutela. Euskararen erabilerak ere, zerikusia ukanen zuen hunekin. Nahi nuke jakin orain, beti aterabide demokratikoen bila baikaude, ea kontsulta haundirik egin zen, galdegiteko ea probintzia bakotxeko populazioak, Euskal Herriaren barne izan nahi zuenez.
Nazioen sorrera eta garapena, amankomuneko ezaugarrietan eta historian oinarritu baino gehiago, etorkizuna elgarrekin sortu nahi dutenen artean oinarritzen da. Eta hortara doa ene bigarren problematika.

– Autogobernatu daitekeen herri baten aldarrikapenean, nun ezartzen ditugu mugak? Ze zilegitasun dute eremu eta muga historikoek?

Badakigu muga historikoak beti mugitu direla (bestela oraindik Alemaniak okupatu eskualdean gintaizke batzuk, eta besteak Vichy gobernuaren menpe). Beraz, nola jar ditzakegu, mugiezinak eta betitik hor balire bezala, sekulan esistitu ez diren muga batzuk? Hemen erran nahi dut, Euskal Herriaren mugak. Herri nazio bat etorkizunean elgarrekin lan egiteko gogoan oinarritzen badugu, ze zilegitasun dugu, gurekin etorri nahi ez duten eskualde batzuk, «gure» Euskal Herrian integratzean?
Ausnarketa hunek lurraldetasunaren gaia nahi luke berriz argirat ekarri, egunerokotasunean, problematikak hor direlako. Zonbat aldiz ez zauku gertatu kasua, norbaitek erraiten daukularik: «Español familia batekin hitz egin dugu atzo!», eta guk: «– Ah eta nungoa zen?», «– Elizondo». Eta gure buruan, edo ozenki: «Ez dira española, euskaldunak dira!». Hemen, lurraldetasunaren bi kontzepzio daude jokoan : biek nortasuna lurraldeari lotzen dute, bainan batek nortasun eta lurraldetasun hori gobernu ofizial bati lotzen du, besteak nazio, kultura edo kontzepzio bati. Eta nor niz, baztango hori, euskalduna dela erraiteko! Berdin errotik española senditzen da! Eta nor da, ene parekoa, nortasuna lurralde errekonozitu bati lotzeko? Galdera zozoa dirudi hunek, ez? Alta, barneratu ditugun kontzepzio ainitz suposatzen ditu eta ondoko aldian aipatu nahi nituzke.

Anartean, ez dut Euskal Herriak garatu nahi duen burujabetzaren kontrako artikulurik idatzi nahi hemen, bainan, azpimarratu lurraldetasunaren ideia ez dugula aski aipatzen eta lantzen, ideia eta irudi finko batzuk, betitik egia absulutu balire bezala kontsideratzen ditugulako: Euskal Herriaren forma holakoa da, eskolan erran zigutelako!