by 
Ekimenaren abiapuntua eta elkarlana
Urte hastapen honetatik Euskal Konfederazioak eta Itsasuko euskara batzordeak Iparraldeko herriei begirako ekimena abiatu dute, Hizkuntza gutituen eta lurralde hizkuntzen Europako Xartaren deklinazioa den eta Europako Kontseiluak bultzatzen duen Tokiko Xarta aurkezteko eta ahal bezainbat herrik izenpe dezaten animatzeko.
Euskal Konfederazioarentzat ekimen hori 2020ko herriko bozetako kanpainaren karietara Kontseilua elkartearekin batera eraman zuen lanaren segida logikoa da.
Aurkezten ziren hautagaiei euskararen aldeko hizkuntza politika abiatzeko (edo sakontzeko) engaiamendua galdetu zien hauteskundeak irabaziz gero. 33 herritako 60 zerrendek izenpetu zuten delako engaiamendua.
Ekimen berri horrekin, jadanik engaiatu ziren hautagaiak engaiamendua hartzetik ekintza konkretuak gauzatzera pasa daitezen animatu nahi ditu elkarteak.
Itsasuko Herriari zerrendakoei dagokienez, herriko bozen kanpainan argiki ezagutarazi zuten Xarta honi buruzko atxikimendua. Hauteskundeen biharamunean berean lotu ziren lanari, europako kontseiluarekin harremanak sakonduz, proposamenak punduz pundu landuz eta bideorria marrazten hasiz.
2020ko irailean gauzatu zuten lehen lan bilkura, gai huni buruz beren interesa erakutsi zuten aktore zonbaitekin (hauetan Euskal Konfederazioa).
Bilkura horren ondotik zuten erabaki Euskal Konfederazioak eta Itsasuko hautetsiek elkarlana abiatzea eta desmartxa ahal bezainbat herritara zabaltzea.
Aurkezpenak
Urte hastapen honetatik 30 bat herritan eta lurralde polo batean ukan dute Tokiko Xarta aurkezteko parada. Aldi guziz gehiengoan diren hautetsiak edo auzapezak berak ikusi dituzte.
Orain artean denak interesaturik agertu dira eta Tokiko Xarta onartzeko posibilitatea herriko etxeko gainerateko hautetsiekin eztabaidatzeko prest agertu dira.
Euskal Konfederazioak eta Itsasuko hautetsiek prentsaurrekoa baliatu nahi dute ikusi ez dituzten eta interesatuak izan daitezkeen herriak haiekin harremanetan sartzera gomitatzeko.
Tokiko Xarta edozoin herrik izenpetzen ahal du (bere egoera errealetik abiatuz eta orain arte euskararen alde gauza guti egin arren) eta Euskal Konfederazioa eta Itsasuko hautetsiak prest dira horren aurkezpena egitera joateko.
Tokiko Xartaren printzipio orokorrak eta abantailak
Tokiko Xarta horrek hainbat arlotan euskararen alde har daitezkeen neurriak (opzioak) biltzen ditu: irakaskuntzan – justizian – administrazioan eta zerbitzu publikoetan – hedabideetan – kultur jardueretan eta ekipamenduetan – bizi ekonomiko eta sozialean – mugazgaindiko harremanetan.
Tokiko Xarta izenpetu ahal izateko, lurralde kolektibitateak 35 opzio bederen hautatu behar ditu.
Xartaren engaiamenduak aski orokorrak dira, hizkuntza politika bat plantan ezartzeko gisan. Herri bakotxari doakio hartu dituen engaiamenduak bere ahalen-hautuen arabera aplikatzea.
Halarik ere, engaiamendu bakotxa zehazteko asmoarekin eta herriak opzioak hautatzen laguntzeko xedearekin, eranskin bat landu dute, opzio bakarrean euskararen alde har daitezkeen neurri sortak proposatuz.
Eranskin hori herriak laguntzeko sortu dute (opzioak hartzen, bideorria markatzen…) bainan Tokiko Xartako opzioak dira Europako Kontseiluak kondutan hartzen dituenak.
Ikuskatzaile talde bat osatuko da paraleloki, zeinak 18-24 hilabete guziz engaiamenduen aintzinamenduaren berri hartuko duen, xartaren helburua betetze aldera. Bilan hori herrien
laguntza tresna izaiteaz gain, Europako kontseiluarekin atxikitzen den lotura da.
Tokiko Xartaren abantailak
Tokiko Xartako opzioak eta eranskinean agertzen diren neurri konkretuak zonbait tokitan jadanik aplikazioan baldin badira ere, Tokiko Xarta onartzeak bi abantaila nagusi ekartzen dizkio kolektibitate izenpetzaileari:
• Europar Kontseilutik aitorpen ofiziala: Tokiko Xarta Europako Kontseiluak bultzatzen duenez, berak ditu Xartak biltzen, prozedura errespetatua den begiratzen, ontzat ematen,
kolektibitateak hartzen dituen opzioak beteak diren konstatatzen eta ebaluaketen emaitzak bere webgunean zintzilikatzen.
Batik bat, Tokiko Xarta izenpetzeko erabakia herriko kontseiluan hartzen denez, hitzarmen berezirik gabe euskara “naturalki” erabiltzen duten herrieri, egunerokotasunean eramaten
duten lana “ofizializatzeko” parada emaiten zaie nonbait.
• Euskararen alde egin lanari ikusgarritasuna: aipatu bezala, kolektibitateak hartzen dituen opzioak eta horien betetze maila Europar Kontseiluko webgunean agertzen dira. Horri
esker, herriko biztanleetaz aparte, nornahik ikus dezake herri batek euskararen alde konkretuki zer egiten duen. Orohar, euskararen aldeko politika publikoak diru publikoarekin
eramaten direnez, logikoa da gardentasunez jokatzea eta emaitzak publiko egitea.
Egutegia
Printzipioz Tokiko Xarta izenpetzeko eperik ez da eta lurralde kolektibitate batek izenpetzeko erabakia noiznahi har dezake. Artetik erraiteko, Alsazian 20 kolektibitate inguruk izenpetua dute xarta hori, batzuek 2014an izenpetu zuten, beste batzuek 2015ean…
Iparraldeari dagokionez, hona ekimen berri hau abiatzeko aurreikusi egutegia:
• Urtarriletik apiril bukaerara: Xartaren aurkezpena herrietan eta poloetan
• Ekain erditsura arte: eztabaidak herrietan Xartaren adostearen printzipioaren inguruan eta opzioen hautatzea
• Ekain hondarrean / uztail hastapenean: izenpetzeko prest diren lehen herriekin prentsaurreko publikoa
• Irail/urrian: Europako Kontseiluak Xartak ontzat eman ondotik, bozka formala herriko kontseiluetan
• Azaroa/abendoan: Xartaren izenpetze ofiziala eta hizkuntza politika komun baten martxan emaite prozesua.
Egutegi hau indikatiboa da eta erran bezala prentsaurrekotik landa ere herri batek noiznahi hartzen ahal du Xarta aztertzeko eta izenpetzeko erabakia.