by 
Seaska, Oc-Bi, CBi, Ikas-Bi, Ikas, Euskal Haziak, Euskara Geroan, CRE Aquitania, Calandreta, Biga Bai, Azterketak Euskaraz
Hizkuntza gutituetako eragileek azterketak euskaraz eta okzitanieraz egiteko eskubidea aldarrikatu dute Paueko ikuskaritza aitzinean urtarrilaren 24ean, bai eta ere Bordeleko errektorea dela irakaskuntzako oztopoen erantzulea salatu. Frantziako Hezkuntza ministroari dei egin diote azterketak hizkuntza gutituetan pasatzeko eskubidea berma dezan.
Lehen Ministro jauna,
Hezkuntza Nazionaleko ministro kargua utzi berri duzu, baina eskolaren ardura Matignorena zurekin eraman duzula adierazi duzu. Hizkuntz gutiagotuen gaia ere zurekin eramango duzula espero dugu.
Zu aitzin, Jean Castex jaunak, Eskualde Hizkuntzen eta Kulturen Kontseilu Nazionala berriro aktibatzean bere hegalpean hartu zuen gaiaz, gobernuaren hizkuntza politika behar den moduan gauzatu dadin zeharlerro gisa eta ministerioarteko gaia izan dadin. Hizkuntza politikaren bermatzaile izatea espero dugu, zure aurrekoa izan zen bezala.
Paue, 2024ko urtarrilaren 24a.
Oudéa-Castéra anderea,
Hezkuntza Nazionaleko, Gazteria, Kirolak,
Joko Olinpiko eta Paralinpikoetako ministroa
Gaia : Hizkuntza gutituen irakaskuntzaren aldeko sustengua
Ministro anderea,
Hezkuntza Ministeritza gidatzeko ardura handia onartu berri duzu. Zorionak ardura berriagatik. Gobernuaren hizkuntza politikaren eragile nagusietako bat gidatzea onartu duzu, gure hizkuntzen transmisioaz arduratzen dena. Erantzukizun garrantzitsu bat da, lidergo politiko sendoa eskatzen duena. Azken urteotan, hizkuntzen eta lurralde hizkuntzen irakaskuntzak tratu txarra jaso du. Aldi berean Errepublikako presidenteak hainbat alditan, hitzezko susntegua adierazi badu ere, maiz adierazitako nahi horren aurkako erabaki administratiboen biktima izan dira gure hizkuntzak.
2021ean Eskualde Hizkuntzen Ondarea Zaintzeko eta hauen Sustapenerako Legea bozkatu zenetik, pentsa zitekeen hezkuntza kodean jasotako artikuluek aurrerapena ahalbidetuko zuketela… Zoritxarrez, azterketen auzia diskurtso bikoitz honen adierazle enblematikoa bihurtu da, alde batetik sustengu politikoa adieraziz bat oztopo administratiboak jasotzen dituena.
Hona hemen laburpen bat egoera labur ulertzen laguntzeko.
Errektoretzak eta eskoletako zuzendariek DGESCOren gutun bat jaso zuten 2023ko azaroaren amaieran, zera adierazten zuena: «Azterketetan ikasle guztiekiko ekitatea errespetatzeko eta azterkak segurtatzekoa asmoz, azterketako hizkuntza edozein izanik ere , galderak eta galderekin batera diren dokumentuak ez dira eskualdeko hizkuntzara itzuliko eta frantsesez izanen dira.”
Ikastetxeko arduradunek ohartarazita, Hezkuntza Nazionalaren zirkular guztien kontrako erabaki horren zentzugabekeriaz harrituta, gure atsekabea adierazi genion Bisagni-Faure andreari, Bordeleko Akademiako errektore eta Hizkuntzen Kontseilu Nazionaleko Eskualde Hizkuntzen kolegioko presidenteari, Eskualde Hizkuntzen Kontseilu Akademikoan abenduaren 4an Bordalen.
Erabaki inkoherente batetik harago, orain arte inolako arazorik sortu ez duten azterketa metodoa aldatzeak, 20 urteko gibelapena dakar.
Alta, jakin berri dugu Gabriel Attal ministroaren bulegoa ez zegoela xede berri horren jatorrian: Bisagni-Faure errektorearen eskariz bidali zuen DGESCOko zuzendariak “esparru arautzailea” zehazten zuen gutuna azaroaren 2an, gure hizkuntzen erabilera Brebetaren baitan mugatzen duena. Eta errektoreak, abenduaren 15ean helarazi zigun zirkularra ikastetxeetara.
Ez da Bisagni Faure andereak gure hizkuntzekiko kontrakotasuna erakusten duen lehen aldia.
● Bordeleko Errektoretzara heldu bezain laster, zientziak euskaraz ikasi ondoren Brebetako azterketa euskaraz egiten zuten ordura arte, baina Errektore andereak, bere aurrekoak ez bezala, irakasle elebidunek zuzentzea eragotzi zuen.
● Seaskak, Iparraldeko Ikastolen federazioak, garai hartan Ministerioari galdegin zionean, Parisetik jakinarazi zuten Errektoreak aukera aukera zuela zientzian kopiak zuzentzeko baimena emateko.
● Jakina, debekatzeko aukera ere bazuen, MENen atzean ezkutatuta, horrela kopia horiek zuzentzea eragotzi zuelako, ikasleen lana zigortuz.
● 2023ko saiorako, Pap Ndaye jaunak Hezkuntza ministroak Zientzia proba eskualdeko hizkuntza batean baimendu zuen baina euskarazko murgiltze-irakaskuntzarendako soilik.
● Behin probak gaindituta, 2023ko ekainean, errektoreak argitu zuen “tolerantea” izango zela eskola publiko eta pribatu elebidunetako ikasleek zientzia-lanak eskualdeko hizkuntzan idatzi izan balituzte.
● 2023ko abenduaren 4an 2024ko saiorako sail elebidun publiko eta pribatuetatik etorriko ziren eskaerak aztertuko zituela iragarri zuen. Baina bere abenduaren 15eko zirkularrak berriz gogorarazten du sail publiko eta pribatu elebidunetako ikasleek bertako hizkuntzan idazteko debekua Zientzia probetan.
● 2021etik aurrera, batxilergo berria ezarri zenetik, Bisagni-Faure andereak bere aurreko Olivier Dugrip errektorearen sinadura ukatu zuen, hark baimendu baitzuen Euskararen Erakunde Publikoarekin eta Seaskarekin adostuta, Baoko ikasleei Ahozko Proba Nagusia hein batean euskaraz egiteko baimena. Testuaren interpretazio ezberdina aitzakia gisa emanez, eta gure ustez ez bidezkoa, Ahozko handia euskaraz egitea eragotzi zuen.
● 2022an iraungi den hiru urteko hitzarmen berriaren sinadura blokeatzeko azterketei buruzko artikulua bertan ez agertzea ezarri du baldintza gisa.
Azterketen hizkuntza estrategikoa da ikasleentzat, baina baita hizkuntza politika egin nahi dugun moduagatik ere. Azken hamarkadetan, Historia-Geografia (eta batzuetan matematika) Batxilergoko azterketak tokiko hizkuntza batean egiteko aukerak ahalbidetu du Hizkuntzakoak ez diren irakasgaietan (DNL) horien irakaskuntza baxoan tokiko hizkuntzetan garatzea, publikoa zein pribatuan. Batxilergoan tokiko hizkuntzak erabiltzeko azken debekuak, aldiz, DNL horien irakaskuntza oztopatu du. Kolegioetan, elebiduneko ikasleek Brebetako zientzia-probak beren hizkuntzan egiteko debekuak oso zaila egiten du erlazionatutako
DNL mantentzea, hots, Fisika-Kimika, Bizitza eta Zientzia Zientziak irakasgaiak. Lurra eta Teknologia. Ikasleak irakaskuntza hizkuntza batean jaso izana eta azterketa beste batean egin behar izatea zigortzat dauka. DNL iraskagaiak gure hizkuntzetan irakasten jarraitzeko aukerari buruzko kezka indartuz doa. Urteetan urratsez urrats martxan jarritako sistemaren prekarietateaz gain, zure aurreko ministroa eta gaur egungo lehen ministroaren iragarpenak Ezagutzaren Shockean, planteatzen duena matematikako ikasgaiak maila ezberdineko taldekatzeen ondorioz. Neurri hau, ikasleentzat interesgarria izan litekeena, kezkagarria da gure hizkuntzan matematikaren irakaskuntzarako: nola antolatu daiteke hori, kontuan izanik kolegio elebidunetan irakasle bakarrak duela matematika gure hizkuntzan irakasten?
Itxaropentsu jotzen dugu zuregana, Oudéa-Castéra anderea, Hezkuntza, Gazteria, Kirol, Joko Olinpiko eta Paralinpikoetako ministroa. Eskualdeko hizkuntzen irakaskuntzaren garapena bultzatzen duten elkarte guztien izenean, eskatzen dizugu dena egin dezazun eskualdeko hizkuntzetako azterketak egonkortzeko eta mantentzeko:
● Brebetako probetako irakasgaiak eta dokumentuak eskualdeko hizkuntza batera itzultzea galdegiten dizugu, hizkuntzaz kanpoko diziplina deritzonetan (DNL) irakasten diren hizkuntza guztietarako.
● Sail elebidun publiko eta pribatuko ikasleei aukera eman, Seaskako ikasleek bezala, zientzia-proba nahi duten hizkuntzan osatzeko.
● Lehenean egitekoa den matematikako batxilergoko azterketa berria eskualdeko hizkuntza batean egiteko aukera esperimentalki baimentzea.
● Eskualdeko hizkuntzan Ahozko Proba Handia egin nahi duten Baxoko ikasleei aukera baimentzea.
● DNL matematikaren iraunkortasuna bermatzea kolegioetan, maila taldeka irakatsi arren.
Frantziako emaitzak PISA 2022 rankingean nabarmen jaitsi diren arren, aldi berean, Frantziako ebaluazioen emaitzek erakusten dutenez, elebidun hezkuntza edo murgiltze egiten duten ikasleek emaitza hobeak dituzte orokorrean matematikan, baina frantsesean ere. Horregatik koherentzia handiagoa espero dugu zureganik eta zure ministerioaren laguntza.
Besterik gabe, har itzazu ministro anderea gure agurrik adeitsuenak.