by 
Daniel Landart
Aita Martzel Etchehandy beneditanoak kontseilaturik, 1964an, joan nintzen Baionan zegoen Euskal Idazkaritza deitu gelara, Jean Etchepare jatsuarraren Mendekoste gereziak eta beste liburua erosi nahiz. Hiru gizon aurkitu nituen kalaka gorrian ari. Literaturaz ote? Ez dut uste… Haietarik bat frantseseraz mintzatu zitzaidan. Luzaz galdezkatu ninduen. Geroago jakin nuen Jacky Abeberry zela (laster Jakes bilakatu zena) Enbata oldearen sortzailetakoa; beste biak ziren: Julen de Madariaga eta Eneko Irigaray, ETAko errefuxiatuak. Hura zen hura, bataioa! Eta handik laster Enbata mugimendu abertzalean sartu nintzen. Ene lehenbiziko “ekintza” kazetaren plegatzea izan zen, harpidedunei igortzeko. Abeberry bera jin zitzaidan bila Mugerreraino, orduan oraino autorik ez bainuen.
Giderrak hartu
Enbatako bilkuretan, Abeberryk maiz errepikatzen zigun: “Euskal Herriko giderrak, guk abertzaleek hartu behar ditugu. Herriaren geroa gure esku dago, bakoitzak gure sailean egitura berriak asmatuz.” Eta bekoz-beko begiratuz erran zidan: “Hi, Daniel, adibidez, teatroan ari haiz… Iparraldeko talde guztien federazio bat egin behar huke“. Proposamena biziki ona kausiturik, berehala aipatu nien ni bezala Enbatakideak eta antzerkilariak ziren Martxalin eta Xalbat Arbelbide Heletarrei eta Pettan Elissalde Irisartarrari. Eta horrelaxe bildu ginen 1966an Heletan, eta ondoko urtean, Antzerkilarien Biltzarra elkartea sortu genuen Baigorrin.
Prest izan
Itxaropen handiak begeneuzkan Franco hiltzean diktatura desargertuko zela, eta gainera Europako mugak irekitzean, gauzak erabat aldatuko zirela. Idealistak ginela? Gure ustez, ez batere. Arrazoinamendu logikoa zitzaigun eta kito. Zin-zinez sinesten genuen gure ametsak, gure esperantzak urte zenbait barne, errealitate bilakatuko zirela. Euskadi libre, Europa Batuan. Guretzat ez zen bestela izaten ahal!
Horregatik, “Egun Handia” jinen zeneko, “prest” izan behar genuen. Gizarte gai ezberdinak aztertzeko, larunbat arratsaldeetan biltzen ginen Enbatako egoitzan. Behin, soldadugoaz mintzatu ginen. Euskadi libre izanen zelarik, soldadugoa atxikiko ote genuen? Garai hartan 18 hilabete irauten zuen Frantzian (Aljeriako gerla denboran 28!). Alde eta kontra zirenen arteko eztabaidak bizpahiru oren iraun zuen.
Jakes Abeberryk sintesia eginez hona proposatu ziguna: “Euskadi librean, soldadugoak urte bateko iraupena ukanen du. Mutilek bezala neska guztiek ere egin beharko dute. Soldadugoaren helburua ez da armen erabiltzen ikastea izanen. Euskal soldadugoak bi ardatz ukanen ditu: linguistikoa eta soziala. Sei hilabetez euskara dakitenek ez dakitenei irakatsiko die, egunero mintza praktikak eginez; beste sei hilabeteak pasako dituzte jende behartsuak laguntzen, hala nola Xuberoko laborariak. Joan beharko dute ere ospitaletara, adinetakoen etxeetara, etabar“.
Adibide honek erakustera ematen digu, sail bakoitzarentzat, aterabide egokia bilatzen zuela.
Beti mugimenduan, beti baikor
Hamar urtez, lehenik hilabetean behin, gero astelehenero, Enbata kazetaren prestatzeko biltzen ginen Jakes Abeberry eta Jean-Louis Davant ideologo suharren inguruan. Garbiki aitortuko dut, Abeberry eleketari aparta baitzen, hari esker bereziki asko ikasi nuela. Ideiak, dozenan hamahiru bazituen eta beti baikorki mintzo zen. Mendiak altxatzeko fedea zeukan Euskal Herrian. Eta mundu guziko berriez jakinean zen, preseski Le Monde egunkaria osoki irakurriz.
Ez, ez zuen beldur izpirik botzaren altxatzeko frantses agintarien aitzinean, ez eta harekin ados ez ziren abertzaleekin… Ameslaria bezain egituratzailea zen, kulturan eta ekonomian frogatu zuen bezala. Berrogeita hamabost urtez xerrenki irakurri ditut haren artikulu mamitsuak, niretzat zinezko hazkurriak zirenak.
Euskal Herriaren alde, hainbeste guduka erabili ondoan, bakean dagoela Jakes Abeberry gure maisu paregabea.
Enbataren zirimolan liburutik (Elkar, 2013)