Enbata Hilabetekariko Sar Hitza
Irakasle batek kezka agertu zuen Twitterren duela zenbait egun. Hogei bat urteko ikasle talde bat zeukan, denek D ereduan ikasia, eta bakar batek ere ez omen zuen sekula entzun Eneko Aritzaren izenik, ezta ere hari buruzko deus. Eta gehitu genitzake beste hainbat adibide: ez da irakasten Euskal Herriko historia, ez geografia, ez kultura… Ongi ikasi beharko dute frantses (edo espainol) literaturari buruzko xehetasun oro, baina guztiz azaletik landuko dute euskal literatura. Twitterreko erabiltzaile batek erantzun zion ez direla nahasi behar euskal hezkuntza sistema eta euskaraz egiten den espainol hezkuntza sistema (gehitu genezake partez euskaraz egiten den frantses hezkuntza sistema).
Sistemaz ari gara, bistan da; ez sistema horretako irakasleez. Alabaina, badira Euskal Herriarekiko arduraz jokatzen duten irakasleak, eta bilatzen dituztenak zirrikituak espainol edo frantses sistema horren bazterretik Euskal Herriko historia edo geografia azaltzeko. Baina oinarrian daude Frantziako edota Espainiako Hezkuntzaren manua eta azterketaren mamua.
Horrekin agertzen dena da euskaraz egiten den guztia ez dela he
rri ikuspegi batekin egiten, ez dela “euskal” ikuspegi batekoa. Espainol edo frantses ikuspegi politiko-administratiboa indartu eta zabal daiteke euskaraz, ikastetxeetan bezala hedabideetan. Edo beste hainbat arlotan. Elebitasuna edota gauzak euskaraz egitea ez da beti herrigintzaren berme. Gure auzia ez da Frantzia edo Espainia (bere historia, administrazioa, kultura, propaganda…) euskaraz kontatzea. Ezta ere frantsesez edo espainolez ere eskaintzea euskaraz sortzen dena.
Zerbitzu guztiak euskaraz eskaini behar dira Euskal Herrian: euskaldunek eskubidea daukate euskaraz artatuak izateko, euskarazko arreta jasotzeko administrazioan, euskaraz egiteko erosketak, euskaraz jasotzeko informazio erabilgarri oro. Hori ere ez dugu bermatua, eta funtsezko borroka da.
Baina funtsezko borroka horrek ez digu estali behar beste bat. Euskaraz den guztiak ez du Euskal Herria egiten. Euskaraz informatzeak edo euskaraz hezteak berak ez du berez bermatzen herri ikuspegia garatzea. Alabaina, euskaraz egin daiteke kazetaritza erregionalista bat: ikuspegi nazionala garatzen ez duen hedabide batek edo mundu zabaleko eta gai orokorretako berriak ematea beharrezkotzat ikusten ez duenak (espainolez edo frantsesez eskura dauzkagulako, zergatik egin indarra euskaraz egiteko?) ez du Euskal Herria egiten, ez du zinezko euskal ikuspegiko euskaltzaletasuna. Espainia edo Frantzia eleanitz baten alde egiten du, euskaraz Espainian edo Frantzian bizi daitekeenaren ustea elikatzen du.
Euskaraz den guztiak ez du Euskal Herria egiten.
Euskaraz informatzeak
edo euskaraz hezteak berak
ez du berez bermatzen
herri ikuspegia garatzea.
Paradoxa bat da. Espainiaren eta Frantziaren postura ideologikoa zalantzan jartzen ez duen euskaltzaletasuna, itxura batean euskararen alde ari da; funtsean, ordea, euskara itotzea helburu duen sistema politiko bat iraunarazten du, eta epe luzera, euskara da galtzaile aterako. Alabaina, sistema horrek ongi zedarrituak ditu hizkuntza bakoitzaren eskubideak. Ustezko elebitasunaren eta euskarazko irakaskunza orokortuaren aitzakiak erabiltzen dituzte EAEn, euskaldunek erdaldunek bezainbat eskubide daukatela adierazteko. Espainolari ongi datorkio euskal ikuspegia beharrean espainol ikuspegia euskaraz ematen duen sistema hori, balio diolako euskararen egoeraz kezkatuak direnei leporatzeko ez daukatela kezkatzeko arrazoirik. Baina, legez, euskara “eskubidea” da eta espainola “betebeharra”. Ipar Euskal Herrian, euskara ez da eskubide izatera heltzen. Baina euskararen aldeko borroka ez da bukatzen frantsesez dagoen guztia euskarara itzultzearekin.