Mende haste honetan, Euskal Herria hiru eskualdetan zatitua dago gure bi auzo handien artean: Espainiako Erreinuan batetik Euskadiko Autonomia Erkidegoa (EAE) Baskongadetako hiru lurralde historikoekin (Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa), bestetik Nafarroako Foru Komunitatea (Nafarroa Garaian), bakoitza bere gobernu, legebiltzar eta hiriburuarekin (Gasteiz / Vitoria mendebaldeko Euskadi delakoak, Iruñea /Pamplona Nafarroa Garaiak); Frantziako Errepublikan Euskal Hirigune Elkargoa, Iparraldeko hiru lurralde historikoekin (Lapurdi, Baxenabarre/Nafarroa Beherea eta Zuberoa), hiriburua Baiona.
Legez EAE hiru eskualdeetarik indartsuena da Gernikako Araudiari esker. Iparraldeko eskasiaren aldean botere maila gora du. Haatik begien bistako muga nabariak ditu. Berrogeita hiruzpalau urteren buruan Gernikako Araudiak aitzin ikusten dituen eskumen batzuk ezin bilduz ari da euskal gobernua. Bestalde Kataluniako aferan agertu da nola Espainiako gobernuak autonomia bazter dezakeen eta lotan ezar, berari oztopo egiten dionean. Gainera Covid 19 delakoaren pandemia denboran, Madrilgo gobernu horrek nahi zituen erabakiak hartu autonomien gainetik, Frantzia jakobinoak bere eskualdeen gainetik egin duen bezala. Alemanian ordea gobernu federala barneko Estatuen adostasuna bilatuz arizan da. Emaitzak araberakoak izan dira: txarrak Espainian eta Frantzian, hobeak Alemanian.
Kontua da Espainia ez dela Estatu federal bat, baina Estatu bakun bat eskualdekatua. Beraz hor erkidego autonomo batek ez du Estatu federal batean bezalako segurtamenik. Edonoiz gobernu zentralarekin ezados gerta daiteke, azken hitza indartsuen horrek duelarik ia baitezpada eta derrigorrez. Hoberenean eskualdeak edonoiz negoziatu behar du. Ziurtasunik ezak ahalmenak franko murrizten dizkio.
Beraz Baskongadetako autonomia horrek bi hautu ditu: edo Araudi hobe bat erdietsi, edo ezinbestean Gernikakoa sakondu. Lehenbidea hartu zuen 2003an Ibarretxe Lehendakariak bere Plan ezagunarekin, subiranotasun partekatua bilatuz. Euskadiko Legebiltzarrean gehiengoa lorturik 2004ko abenduaren 30ean, Madrilgora joan zen, baina han Zapatero gobernuburuak aurka egin zion, eta Gorteek Plana ikertu gabe baztertu zuten 2005eko otsailaren lehenean. Geroztik Eusko Jaurlaritzaren buruzagitzan dagoen EAJ saiatzen da Gernikako Araudiaren betearaztera urraska, autonomia sakonduz eta indartuz. Ber denboran Iparraldea eta Nafarroarekin harremanen biderkatzea bilatzen du.
Horrek ez dio baitezpada baztertzen Araudi hobe baten bilatzea, bereziki autodeterminazio eskubidea barne. EAJ saiatu nahi litzateke ezkerreko abertzaleekin batera, baina bi oztopo handi baditu: bata euskal alderdi nagusia egoteko irrika edo tirria, luzaz ia bakarra izan ondoren; bestetik PSOErekiko aliantza historikoa: espainiar sozial-demokrazia hori, Euskadin eta Nafarroan aspalditik ongi errotua, ez dago espainiartasuna mehatxa lezakeen urrats baten egiteko prestik. Nafarroan berriki arte nagusi egon diren eskuin neofrankistek Euskadiri bizkarra eman diote. Gernikako Araudiak Nafarroari atea irekirik uzten dio berak nahi duenean sartzeko, baina hautu horren egiteko aukerarik ez zaio eskaintzen erreferendum bidez. Gainera euskararen garapena ahal guztiez oztopatzen dute eskuin gogor horiek. Azkenean boterera iritxi dira ezkerrak eta abertzaleak, baina noiz arte?
Iparraldeak ere azkenean izate ofiziala badu, eskumen demokratiko batzuekin.Haatik botere mugatua du, eta beti bezain beharra zaio Araudi berezi bat, Frantziako Konstituzioak ahalbidetzen duena.
Hiru euskal eskualdeek beren izaera nazional eta demokratikoaren sakontzea dute, indartzea, zabaltzea ere ahal oroz,baita elkarren arteko harremanen aberastea,lotzea, finkatzea ere. Mementoan hortik doa gure geroa, autogestio ahalik eta handienean eta konbergentzian. Independentziara iristea zail ageri zait epe laburrera. Europan XX. mendean beregaintasunari esker beren Estatua eraiki duten nazioek krisi geopolitiko larri batzuei esker lortu dute, batzuek munduko lehen gerlaren ondotik, besteek Sobiet Batasuna eta Iugoslabia desegin direnean. Salbuespen bakarra Txekia eta Eslobakiarena dugu, adostasunean dibortziatu baitziren 1993ko urtatsez.
Ez gaitezke krisi geopolitiko baten zain egon, baina sekula holako zerbait gerta baledi, baliatzeko prest izan beharko genuke. Hortako eta zer nahi gisaz ere, lan egitea dugu sail eta maila guztietan, oinarrien finkatzeko eta pareten azkartzeko. Teilatua ere hasia dugu, baina bukatu behar: azken urrats nekea, eta nire ustez luzea baina beharrezkoa, euskarak eta herriak iraun behar badute.
Indépendant, sans pub, en accès libre,
financé par ses lecteurs
Faites un don à Enbata.info
ou abonnez-vous au mensuel papier
Les temps sont difficiles, et nous savons que tout le monde n’a pas la possibilité de payer pour de l’information. Mais nous sommes financés par les dons de nos lectrices et lecteurs, et les abonnements au mensuel papier : nous dépendons de la générosité de celles et ceux qui peuvent se le permettre.
« Les choses sans prix ont souvent une grande valeur » Mixel Berhocoirigoin
Cette aide est vitale. Grâce à votre soutien, nous continuerons à proposer les articles d'Enbata.Info en libre accès et gratuits, afin que des milliers de personnes puissent continuer à les lire chaque semaine, pour faire ainsi avancer la cause abertzale et l’ancrer dans une perspective résolument progressiste, ouverte et solidaire des autres peuples et territoires.
Chaque don a de l’importance, même si vous ne pouvez donner que quelques euros. Quel que soit son montant, votre soutien est essentiel pour nous permettre de continuer notre mission.
Pour tout soutien de 50€/eusko ou plus, vous pourrez recevoir ou offrir un abonnement annuel d'Enbata à l'adresse postale indiquée. Milesker.
Si vous êtes imposable, votre don bénéficiera d’une déduction fiscale (un don de 50 euros / eusko ne vous en coûtera que 17).
Independentea, publizitaterik gabekoa, sarbide irekia, bere irakurleek diruztatua
Enbata.Info-ri emaitza bat egin
edo harpidetu zaitezte hilabetekariari
Garai gogorrak dira, eta badakigu denek ez dutela informazioa ordaintzeko ahalik. Baina irakurleen emaitzek eta paperezko hilabetekariaren harpidetzek finantzatzen gaituzte: ordaindu dezaketenen eskuzabaltasunaren menpe gaude.
«Preziorik gabeko gauzek, usu, balio handia dute» Mixel Berhocoirigoin
Laguntza hau ezinbestekoa zaigu. Zuen sustenguari esker, Enbata.Info artikuluak sarbide librean eta urririk eskaintzen segituko dugu, milaka lagunek astero irakurtzen segi dezaten, hola erronka abertzalea aitzinarazteko eta ikuspegi argiki aurrerakoi, ireki eta beste herri eta lurraldeekiko solidario batean ainguratuz.
Emaitza oro garrantzitsua da, nahiz eta euro/eusko guti batzuk eman. Zenbatekoa edozein heinekoa izanik ere, zure laguntza ezinbestekoa zaigu gure eginkizuna segitzeko.
50€/eusko edo gehiagoko edozein sustengurentzat, Enbataren urteko harpidetza lortzen edo eskaintzen ahalko duzu zehaztuko duzun posta helbidean. Milesker.
Zergapean bazira, zure emaitzak zerga beherapena ekarriko dizu (50 euro / eusko-ko emaitzak, 17 baizik ez zaizu gostako).