90ko hamarkadaren hasieran, Ekuadorreko Amazonia ezagutzeko aukera izan nuen. Ikasketak bukatuta eta lanean hasi berria nintzelarik, bidai hark ikaragarri markatu ninduen neure ondorengo ibilbidean.
Balore unibertsalak eta partikularrak
Garai hartan, nahiko lan banuen ezkertiar pentsamendua eta ideologia abertzalea modu sano batean uztartzen. Neure belaunaldiko askori gertatu zaion bezala bi elementu horiek aldi berean aldakarrikatzea kontraesanez beteta agertzen zitzaigun. Zer esanik ez, espainolek lan itzela egiten zuten sintesi hori oztopatzeko iritzi publikoaren eta militantismoaren eremuetan.
Enbata.info-ko sail honetan bertan Unai Apaolazak idatziriko artikuluaren ildoari jarraituz, espainol ezkertiarrek zeukaten balore unibertsalen jabego osoa (solidaritatea, berdintasuna, irekitasuna…), abertzaleok bestelako balore partikularrak haragitzen genituelakoan (itxiera, desberdintasuna, nortasuna…).
Autodeterminazioa, erabakiak hartzeko subirano izaiteko
Bidai hartan, Amazoniako hainbat nazio, etnia, ezagutzeko aukera eduki nuen, ordurarte behin ere aditu ez nituenak, hala nola, kitxuak, huaurani edo sequoyak. Gauza askoren artean, batek neure kuriositatea piztu zuen bereziki: nazio horietako batzuk, autodeterminazio eskubidea aldarrikatzen zuten. “Ekuadorreko errepublikatik banandu nahi izango dute”, pentsatzen nuen neure baitan. Neure harridurarako, horretaz galdezka aritu nintzenean, beraiek ez zuten Ekuadorretik alde egin nahi. “Eta zergatik, bada, autodeterminazioa?”, esaten nuen nik.
Nazio horiek mendetan zehar bizi izan dira oihanean. Eta bertan jatorria, bizibidea eta, herri gisa, biziraupenaren aukera dutelako, beraiek behar dira izan, zioten, bere bizi ingurumenaren ustiapenaren, esplotazioaren inguruan erabakiak hartzeko subiranoak. Beraiei dagokie erabakitzea, zer modutan kudeatuko den bere ingurua, bere bizia eta beren ondorengoen bizia ahalbidetzeko. Kontuan izan behar dugu, petrolio-industriak gero eta kilometro gehiago lapurtzen zizkiela oihanean, horrek zekarren kutsadura eta lurraren okupazioaren ondorioekin: lur eremu gutxiago, ehiza gutxiago, landareen eta arrainen kutsadura mailak, eta abar.
Autodeterminazioa eguneroko bizi iraupenaren beharrari eta erronkari lotua
Beraz, autodeterminazio eskubidea ez zen agertzen, kasu eta momentu horretan behintzat, nazio batek Estatu batekin izan-beharreko harremanari lotuta, baizik eta komunitate horren eguneroko bizi iraupenaren beharrari eta erronkari lotuta. Desafio horretan, autodeterminazio eskubidea aldarrikatzeak suposatzen du komunitate batek bere orainaren eta etorkizunaren ardura bere gain hartzen duela, soberania, gizarte eta garapen ereduaren inguruko eztabaida beste inoren bizkarrean utzi gabe. Baliteke, egunen batean, Ekuadorreko edota Amazoniako gainerako estatuekin izan beharreko harremanetaz edo banaketaz erabaki nahi edo behar izatea. Baina hori ez zen orduko eztabaida.
Ezagupen honek, nioen bezala, ikaragarri markatu ninduen ondorengo ibilbide ideologiko eta politikoan.
Borrokaren eremu eta edukiak subiranoki definitu
Sindikalista naizen aldetik, ikasi nuen, batetik, edozein komunitate, talde, nazio, gizarte… nor dela bere borroka eremua eta borrokaren edukiak subiranoki definitzeko, demokraziaren neure kontzeptua ikaragarri aberastuz eta sakonduz.
Gizarte eredua landuz, komunitate politiko bihurtu eta nortasun politikoa sakondu
Ikasi nuen, bigarrenik, gizarte ereduarekin zer ikusia daukan edozein gaiak (hezkuntza, osasuna, ingurumena, ekoizpen eredua…) komunitate oso bati eragiten dioen heinean, komunitate horren nortasun politikoa sakontzeko aukera ematen duela. Kultur, hizkuntza eta nazio-identitateak aparte, gizarte ereduaren elementuen inguruko erabakiek komunitate politiko bihurtu gaitzakete, banakoa besterik ez zegoen lekuan taldea, identitate kolektibo bat sortuz. Eta pentsatzen dut, gizarte ereduaren inguruan aritu nahi duen, erabaki nahi duen giza taldeari, soberaniaren debatea “naturalizatu” egiten zaiola. Soberania bailitzake, giza talde gisa, giza talde bezala bizitzeko aukera ematen digun tresna. Soberaniaren debatea desdramatizatzeko aukera ematen digu gizarte ereduaren elementuen erronka geurea egiteak beraz.
Autodeterminazioa giza taldeen aniztasuna berma dezakeen eskubide bakarra
Hirugarrenik, sentitu nuen, autodeterminazio eskubidea ahulen eskubidea dela. “Unibertsalen” jabegoa dutenentzat, autodeterminazioaren aldarrikapena etnizisten kapritxo bat besterik ez da, edota balizko zapalkuntza berri baterako, bengantza baterako prestaketa. Iruditzen zait, ordea, autodeterminazio eskubidea, bizi iraupena, erreprodukzioa bermaturik ez daukan giza taldeen eskubidea demokratikoa dela. Giza taldeen, hizkuntzak, kosmobisioak, ekoizpen eta bizi moduak, erreferentzia etiko edota bizitza eredu anitzen dibertsitatea berma dezakeen eskubide bakarra.
Beraz, abertzale izatea zer den gaur?
Gauza asko izango da noski. Baina horien artean honako hau sinistea eta aldarrikatzea: lurraldeari, kulturari, garapen eta gizarte ereduari edo beste edozeri begira, bere buruaren jabe izan nahi duen edozein giza talde izan daitekeela balore “unibertsalak” iristeko bide.
Bukatzeko, kontra-anekdota bat. Duela urte batzuk, El País egunkari jakobinoaren orrietan Carlos Nuñezi, Galiziako musikari bikainari elkarrizketa bat egin zioten. Esaten da Carlos Nuñez munduko gaiterorik onenetarikoa dela. Nazioartean asko aritu den artista da gainera, mundu osoko musikariekin aritzen dena. Hau horrela izanda ere, honako hau galdetu zion elkarrizketa egileak: zer dela eta egiten zuen Carlosek “musika etnikoa”? Pentsatu beharra dago, elkarrizketa egiten zuenarentzat, Édith Piaf edota Isabel Pantoja artista unibertsalak direla… gaitajole galiziar bat besterik ez bazara, ordea, etnikoa omen zara. Bada, horixe: gora etnia!
Indépendant, sans pub, en accès libre,
financé par ses lecteurs
Faites un don à Enbata.info
ou abonnez-vous au mensuel papier
Les temps sont difficiles, et nous savons que tout le monde n’a pas la possibilité de payer pour de l’information. Mais nous sommes financés par les dons de nos lectrices et lecteurs, et les abonnements au mensuel papier : nous dépendons de la générosité de celles et ceux qui peuvent se le permettre.
« Les choses sans prix ont souvent une grande valeur » Mixel Berhocoirigoin
Cette aide est vitale. Grâce à votre soutien, nous continuerons à proposer les articles d'Enbata.Info en libre accès et gratuits, afin que des milliers de personnes puissent continuer à les lire chaque semaine, pour faire ainsi avancer la cause abertzale et l’ancrer dans une perspective résolument progressiste, ouverte et solidaire des autres peuples et territoires.
Chaque don a de l’importance, même si vous ne pouvez donner que quelques euros. Quel que soit son montant, votre soutien est essentiel pour nous permettre de continuer notre mission.
Pour tout soutien de 50€/eusko ou plus, vous pourrez recevoir ou offrir un abonnement annuel d'Enbata à l'adresse postale indiquée. Milesker.
Si vous êtes imposable, votre don bénéficiera d’une déduction fiscale (un don de 50 euros / eusko ne vous en coûtera que 17).
Independentea, publizitaterik gabekoa, sarbide irekia, bere irakurleek diruztatua
Enbata.Info-ri emaitza bat egin
edo harpidetu zaitezte hilabetekariari
Garai gogorrak dira, eta badakigu denek ez dutela informazioa ordaintzeko ahalik. Baina irakurleen emaitzek eta paperezko hilabetekariaren harpidetzek finantzatzen gaituzte: ordaindu dezaketenen eskuzabaltasunaren menpe gaude.
«Preziorik gabeko gauzek, usu, balio handia dute» Mixel Berhocoirigoin
Laguntza hau ezinbestekoa zaigu. Zuen sustenguari esker, Enbata.Info artikuluak sarbide librean eta urririk eskaintzen segituko dugu, milaka lagunek astero irakurtzen segi dezaten, hola erronka abertzalea aitzinarazteko eta ikuspegi argiki aurrerakoi, ireki eta beste herri eta lurraldeekiko solidario batean ainguratuz.
Emaitza oro garrantzitsua da, nahiz eta euro/eusko guti batzuk eman. Zenbatekoa edozein heinekoa izanik ere, zure laguntza ezinbestekoa zaigu gure eginkizuna segitzeko.
50€/eusko edo gehiagoko edozein sustengurentzat, Enbataren urteko harpidetza lortzen edo eskaintzen ahalko duzu zehaztuko duzun posta helbidean. Milesker.
Zergapean bazira, zure emaitzak zerga beherapena ekarriko dizu (50 euro / eusko-ko emaitzak, 17 baizik ez zaizu gostako).