Enbata Hilabetekariko Sar Hitza
Seaskako ikasleek intsumisio ekintza bat egin dute azken urteetan, Brebeta azterketan. Azterketa euskaraz egiteko eskubidea aldarrikatzeaz gain, eskubide hori egikaritu dute, frantsesez egin beharreko azterketako galderei euskaraz erantzunez. Frantziako Hezkuntzak denbora pixka bat behar izan du erreakzionatzeko, baina azkenean erreakzionatu du. Bi aukera zituen: ikasleen eskaera onartzea eta euskarazko azterketak zuzentzeko bide legala eta operatiboa aurkitzea; edo bere betiko irmotasuna erakustea eta bermatzea azterketa horiek ez zitutela zuzenduko. Ez da sorgina izate beharrik asmatzeko zein bideren alde egin duen.
Aurten, beraz, Seaskako ikasleen azterketak bahitu eta Bordelera igorri dituzte. Mezua garbia da: segurtatu nahi zuten azterketak zuzenduko zituztenen artean ez zela euskaldunik izanen, eta beraz, ez zela gertatuko aitzineko urteetan gertatua, hala nola azterketa haiek zuzentzaile euskaldunen eskuetara heltzea. Neurri errepresiboa. Ikasleen intsumisio xalo hori zigortzeko erabakia.
Aste bakar batzuk lehenago, Frantziako Hezkuntza Ministroa murgiltze ereduaren kontra mintzatu zen, uste baitzuen murgiltze ereduan eskolatuak diren ikasleek ez dutela frantsesik ikasten. Hara. 2019an, Frantzia bezalako herrialde distiratsu batean, izan daiteke ministro, hezkuntzako ministro, eta Brebeta bera huts egiteko adinako astakeriak erran. Betikoan gaude. Frantziak sutsuki defendatzen ditu frantsesa, frantsesa eta frantsesa. Eta beti dauzka jomugan bretoiera, okzitanoa, euskara eta gainerako hizkuntza gutxituak. Frantziarentzat hizkuntza horien garapena mehatxu bat da. Beraz, hizkuntzen aberastasunaren eta ondarearen izenean tartarikan arituko da beharbada, baina oinarrian, komeni zaio euskara hilzorian egotea. Hilzorian, bai. Ez hila. Pixka bat irakasten eta doi-doia erabiltzen den bitartean, komeni zaio euskara bizitzea, horrek ematen diolako kolore pixka bat bere irudi uniformeari. Desagertzeko heinean dauden espezieak zaintzen dituztenean bezala, ale bakar batzuk gelditzeko, baina postaletarako bakarrik. Hortik gora deus ere ez. Nehork ez dezala mehatxatu Frantziaren proiektu politikoa.
Horregatik, Baxoa euskaraz egitea ere ez du onartuko Frantziak. Duela zenbait urte egin zuten txosten bat erranez beharrezkoa dela Baxoa frantsesez egitea: “Ikuspegi pedagogiko batetik eta frantsesa behar bezala menperatzeko”. Baina Baxoaren arazoa hori baino sakonagoa da, berriki Maddi Ane Txoperenak Berria-n idatzi duen bezala. Ikasleek xehexehe ikasi behar dute Frantziako literatura, baina “euskara” ikasgaiko azterketan bizpahiru galdera ezin errazago aski dituzte, ez zaie galdetzen euskal kulturaren eta literaturaren jakintza sakonik. Gauza bera historiarekin edo geografiarekin. Alabaina, Baxoa ez da bakarrik ikasleek frantsesaren gaitasuna dutela frogatzeko azterketa: Baxoa da ikasleak marko mental frantses batean sarrarazteko atea, nahi ala ez iragan behar den atea, unibertsitatean ikasten segitu ahal izateko.
Bero abisuaren harira, Ipar Euskal Herriko ikasleek, Frantziakoek bezala, Brebeta berantago egin behar izan zuten arrazoi berarengatik daude anitz Baxoa azterketarekin segitzearen alde. Hots, garrantzitsua zaie egun berean egin dezaten azterketa bera ikasle “frantses” guztiek. Azterketa uniformea nahi dute, zentralista, tokian tokiko egoerei lekurik eginen ez diena, buru-mapa komun hori sortzeko. Espainiako boz batzuk ere selektibitateko azterketa uniformearen alde mintzatu dira aurten. Frantziak eta Espainiak frantses edo espainol hiritarrak sortu nahi dituzte, azterketa espainolez, frantsesez edo euskaraz bada ere.