Battittu Coyos euskaltzain berria

Michel Etchebest aüzapezak ongi etorria eman die bertan zirenei, eta jarraian Andres Urrutia euskaltzainburuak hartu du hitza, biek euskararen ofizialtasuna al-darrikatu dutelarik.
Ondoren, Jean-Louis Davant eta Xarles Videgain euskaltzainek lagunduta, batzar aretoan sartu da Jean-Baptiste “Battittu” Coyos “Eüskararen bi dikotomia” izenburuko sarrera-hitzaldia irakurtzeko. Erantzuna Txomin Peillen euskaltzainak eman dio, “Mintzo haren ohoreagatik” hitzaldiarekin.
Zuberoako euskararen iragana, oraina eta ge-roa izan dituzte hizpide bai Coyosek eta baita Peillenek ere, gaur Maulen bildutakoei zuzendutako hitzaldietan. Hari horri tiraka, Battittu Coyos euskaltzain oso berriak euskara eta euskaldunek bizi dituzten dikotomia bi —batetik, euskaldun berria eta euskaldün zaharra, bestetik, euskalkia eta euskara batua— bere lurraldera eraman ditu, gaur egungo “eüskararen ikusteko moldea egitüratzen beitüe”. Bere esanetan, euskaldun berri/euskaldun zahar eta euskalkia/batua kontzeptu ustez kontrajarriek, “alkarreki joaten diren bi nozioak oposatzen beitütügü, pare hori moldatzen düen bi geiak, ene ustez bakotxa sos baten bi aldeak bezala ikusi behar dütügu. Alde bat bestea gabe deüs izatez, batak besteareki kontzeptü hori bere osotarzünean entelegatzen lagüntzen gütü”.
Desberdintzea, gainera, ez da guztiz ortodo-xotzat hartu behar, hizkuntzaren bilakaerak testuinguru berriak dakartza eta; transmisioaren zuloa, neurri batean, gau eskolek eta ikastolek bete dute eta, berak esan bezala, euskaldun kategoria berri bat sortu da, “eüskara eskolan ikasi düen gazteak, etxen errezebitü ez düena. Kategoria horrek ere molde batez eüskaldün berria / eüskaldün zaharra dikotomia eztabadan jarten dü”.
Euskaldun zahar zein berrien atsekabeak ekarri ditu gogora, eta sufrimenduaz mintzatu da, sentimendu horren bi aldeak aipatu dituelarik, lotsa eta gabezia, batzuentzat lehena, besteentzat bigarrena. Hala, bada, euskaldun za-harrak sufritu du “bere mintzajea baliorik gabe zela ikusten züelarik”, eta euskaldun berria, aldiz “ez da seküla eüskaldün zaharra izanen”. Zuberoan ere gurasoek seme-alabei euskara eman ez izanaren arrazoia ikertu behar da. Eta honela azaldu du: “Ama mintzajea haurrei ez emaitea eüskaldün berri / eüskaldün zahar dikotomia horri güziz lotürik da. Ama mintzajearen transmizioneak ala transmizione eskasak dikotomiaren egilea da. Fenomeno horren arrazuen entelegatzea zinez inportanta da, ene ustez, eüskararen geroa segürtatü nahi balin badügü. Konprenitzen balin badügü ontsa zertako gure aitetametarik haboroxeak ez düe beren ama-mintzajea eman, eüskara transmititzeko ordüan zoin balintzak, zoin alteko tes-tüngürüa indarrean eman beharko dütügüla aisago, argiago dateke”.
Noski, transmisio eten hori Euskal Herri osoan gertatu da, baina Ipar Euskal Herrian Frantziako estatuaren idiosinkrasiari lotzen zaio: “Badakigü Frantziako herrialde ezbardinetan bigarren mündüko gerlatik landako urteetan gaüzatü dela, molde ezbardinetan bada ere. Bretainian ber fenomenoa, erran nahi beita mintzaje propioaren ez emaitea, hots bretua, ezagütü da ere eta ber denboran apür edo hanitx, bigarren mündüko gerlatik landa, bietan hogeita hamargerren urteetan. Ordüan, Frantziako ordünko gizarte, ekonomia eta politika-balintzei lotürik zela erran dezakegü”.
Horiek horrela, ikerketa baten beharra ikusten du Coyosek: “Ikergai inportanta badügu konprenitzeko nola Frantzian esküaldeetako mintzajeak ordüan eta ez lehenago edo berantago ützirik izan zirela. Erran gabe doa lan talde za-bal bat izan behar lizateala, soziolinguistikan, psikolinguistikan bena bai ere ekonomian, soziologian jakintsüak üztartü behar lütükeana. Ikerketa hori beharrezko da orai kontrako bidea hartu nahi beitügü, eskolan xiberotarraren eta eüskararen ikasteaz gain familian mintzajea emanik izan dadin nahi beitügü, transimisionearen arrapiztea hots”.

Euskara batuaren beharra
Bigarren dikotomiaz, euskalkia eta batuaren arteko dikotomiaz, berriz, Coyosek ideia argia eman du, eta batuaren beharraz mintzatu da: “Tresna bat da alkar konprenitzeko, eüskaldünek moldatzen düena beren eüskalkiaren arabera bat balin badüe, solaskidearen, tes-tüngüraren arabera. Haütüa sinple da, euskara batua ala eüskararik ez”.
Zuberoan, diglosian baino, triglosian ikusten du Coyosek, zubererari lehenik frantsesera gainjarri bazaio, orain batua ari baita sendotzen bertako hizkeren ondotik. “Berri txarra dea hori? Ene ustez, ez, frantsesak hartü züan leküa hartzen beitü apür edo hanitx, eta hari esker beste eüskaldünekin eüskaraz elesta gaiteke”.
Kontuak kontu, “mauletar, xiberotar eta euskaldun gisa” mintzatu den Coyosen aburuz, Zuberoan badira euskaltzaleak, euskal elkarteak, ikastolak, gau eskolak, irratia… eta “xiberotarren geroa gure esküetan eta hobe ahoetan da. Nik lüzez biziko dela sinesten düt, zinez”.

Txomin Peillenen erantzuna
Coyosi erantzuna emanez, Txomin Peillenek gogoan izan du hark egindako lana zubereraren alde, Zuberoako euskararen lekukotza historikoak izan ditu aipagai, lehenik eta behin, XIV. mendeaz geroztik bertako hizkera ikerketa —edota literatura— lanetan bildu dutenak gogora ekarriz eta, bide batez, Coyosen lana ere tradizio horretan kokatuz. Bere esanetan, “ordüan eta orain bi arrenküra handi üken dütü eüskara bizi dadin, hortarako Euskaltzaindian aitzinetik eüskara defendatzen düan Sustapen Batzordean dago; bestalte gure mintzajea linguistikan barnetik ezagütüa eta jerraikia izan dadin nahi izan dü. Bai mûndü orotan dioie mintzaje ederra dügüla, bena jente eder hanitx bezala mintzaje ezinago ederrak lürpean dira, guri zaikü bizirik egonaraztea”.
Hortaz, Peillen-ek euskaltzain berriak liburuetan bildutako ikergaia izan du hizpide, Xiberotarra zuberera, le dialecte basque souletin bereziki, Battittu Coyos-ek berak gaur aldarrikatu duen ideia indartzeko. Izan ere Txomin Peillenen esanetan, “Batista Coyosek erakusten deikü dialektoa eta euskara batua ez direla etsai bena bakotxak badüala bere eremü berhezia, Euskara batua hon beita eskolako libürü zonbaiten egiteko eta zuberotar ez direnekin aisago entelegatzeko ez beikira denak mintzaje jakile”.
Euskara Zuberoan zertan den laburbildu du, liburuari jarraiki, maila gramatikalean zein soziolinguistikoan: oraindik ere mantentzen dituen berezko formak, besteen eraginaz etorri den bilakaera (frantsesa, bearnesa, eta batua bera).
Irakaskuntzan, kulturan, administrazioan edota hezkuntza euskarak duen presentzia apal baina esanguratsua jorratu du Peillen, esparru bakoitzeko argi-ilunak erakutsiz. Berak ere arduraz ikusten du transmisioaren etena, jende gaztearen erdalduntzea.
Horren guztiaren gainetik, baikor agertu nahi izan du: “Hemeretzigarren mendean Onésime Reclusek zion ez züala hogeigerren mente azkena ikusiko, eta Julien Vinsonek hogeigerrenean 300.000 mintzazaletarat jaitsiko zela. Ehün urte irabazi dütügü eta gure mintzajea jente zonbaiten gisa bizi da, zahar eta ezin hilez, gazte eta ezin biziz, bena Egiategik idatzi bezala mintzajearen ohorea ahal bezain lüzaz etxeki behar dügü eta horretarako eginahalak egin. Halabiz”.

http://www.euskaltzaindia.net/

Le samedi 25 juin, Mauléon a accueilli la cérémonie d’entrée à Euskaltzaindia de l’académicien Battitu Coyos, élu à l’Académie le 26 novembre 2010.
Après le discours de bienvenue du maire Michel Etchebest et celui du président d’Euskaltzaindia Andrés Urrutia, Battittu Coyos a prononcé son discours d’entrée intitulé “Eüskararen bi dikotomia” (Deux dichotomies de la langue basque). Txomin Peillen y a répondu par un discours intitulé “Mintzo haren ohoreagatik”.
Le passé, le présent et le futur de la langue basque en Soule fut le fil conducteur de son intervention. Le cas concret présenté par Battittu Coyos a situé sur ce territoire deux dichotomies qui selon lui “conditionnent la vision que nous avons de notre langue”. Euskaldun berri (bascophone nouveau) et euskaldun zahar (bascophone de toujours), euskera batua (bas-que unifié) et dialecte. Il s’agit apparemment de concepts opposés qu’il voit “comme les deux faces d’une même monnaie, qui se rétroalimentent, bien que l’une ne soit rien sans l’autre”.
Il s’est référé à ce que suppose chacune de ces conditions, ainsi que les souffrances que cela entraîne. Les euskaldun zahar, “qui ont le sentiment que leur langue n’a pas de valeur”, et les euskaldun berri, “qui pensent qu’ils ne seront jamais de vrais Basques”. Et au milieu de tout cela, il ouvre un espace de réflexion sur la transmission de la langue et constate qu’au cours des dernières décennies on assiste à un recul: “il est nécessaire de chercher pourquoi cela est arrivé si nous voulons assurer un avenir à la langue basque”. Dans le contexte du Pays Basque Nord, il identifie ce phénomène à l’idiosyncrasie propre à l’état français: “depuis la fin de la seconde guerre mondiale, cette perte associée à un nouvel environnement socio-économique, dans une certaine mesure, s’est produite dans des territoires qui ont leur propre langue”.
Il insiste ensuite sur la nécessité d’aborder de façon systématique la décroissance des lan-gues minorisées, “non seulement d’un point de vue sociolinguistique et psycholinguistique mais en abordant aussi les aspects économiques et sociaux qui expliquent cette perte. C’est un outil indispensable pour restaurer la langue basque dans le cadre familial”.

Le basque unifié est nécessaire
En ce qui concerne la dichotomie dialecte/ basque unifié, Battittu Coyos défend l’idée que le basque unifié est “un outil indispensable pour pouvoir nous comprendre”, le contexte nous amène à utiliser l’un ou l’autre, mais pour communiquer avec les Basques d’autres territoires nous avons besoin d’un outil commun. Le choix est simple: s’il n’y a pas de basque unifié, il n’y aura plus de basque.
Face à ces conditions, le nouvel académicien voit le basque de Soule dans un état plus comme une triglosie qu’une diglosie, face à la poussée du français et du basque unifié. De toute façon, de par sa condition de “fils de Mauléon, souletin et basque”, il estime que “l’avenir du basque de Soule est entre nos mains”.

Pack euskara

Les Communautés de communes de Basse-Navarre et l’Office public de la langue basque mettent sur pied une campagne de sensibilisation Pack euskara destinée aux parents des nouveaux-nés de Basse-Navarre avec l’objectif de promouvoir la transmission de la langue basque.

La campagne comprend deux volets: l Pack Euskara I
L’objectif est de promouvoir la transmission familiale de la langue basque auprès des parents de nouveaux-nés en leur faisant parvenir une enveloppe composée des éléments suivants: un livret de sensibilisation intitulé «Félicitations!» dans lequel les parents trouveront des conseils pour transmettre la langue basque, un bavoir ainsi qu’un CD composé de comptines et chansons pour enfants.

Pack Euskara II
L’objectif est de promouvoir l’enseignement bilingue auprès des parents des enfants âgés de 1,5 à 2,5 ans en leur faisant parvenir une enveloppe composée des éléments suivants: un livret de sensibilisation intitulé «Le basque à l’école, un atout pour votre enfant» afin de présenter l’enseignement bilingue ainsi que l’adaptation en langue basque de l’album pour enfants «Petit Chat Perdu» paru aux éditions Flammarions (livre et CD).

Déjà 600 envois
Depuis le lancement de la campagne de sensibilisation c’est-à-dire depuis la distribution des premiers exemplaires du Pack Euskara I au cours du mois de septembre 2009 près de 600 envois ont été effectués:
— 400 Pack Euskara I, distribués aux parents des enfants nés en 2009 et 2010,
— 200 Pack Euskara II, qui viennent d’être distribués aux parents des enfants nés en 2009.

A partir de maintenant
400 envois par an
A partir de maintenant 400 envois par an vont être distribués:
— 200 Pack Euskara I, en effectuant deux envois par an (en début d’année et lors de la rentrée scolaire),
— 200 Pack Euskara II, en effectuant un envoi par an (février/mars).

Soutenez Enbata !

Indépendant, sans pub, en accès libre, financé par ses lecteurs
Faites un don à Enbata.info ou abonnez-vous au mensuel papier

Enbata.info est un webdomadaire d’actualité abertzale et progressiste, qui accompagne et complète la revue papier et mensuelle Enbata, plus axée sur la réflexion, le débat, l’approfondissement de certains sujets.
Les temps sont difficiles, et nous savons que tout le monde n’a pas la possibilité de payer pour de l’information. Mais nous sommes financés par les dons de nos lectrices et lecteurs, et les abonnements au mensuel papier : nous dépendons de la générosité de celles et ceux qui peuvent se le permettre.
« Les choses sans prix ont souvent une grande valeur » Mixel Berhocoirigoin
Cette aide est vitale. Grâce à votre soutien, nous continuerons à proposer les articles d'Enbata.Info en libre accès et gratuits, afin que des milliers de personnes puissent continuer à les lire chaque semaine, pour faire ainsi avancer la cause abertzale et l’ancrer dans une perspective résolument progressiste, ouverte et solidaire des autres peuples et territoires.
Chaque don a de l’importance, même si vous ne pouvez donner que quelques euros. Quel que soit son montant, votre soutien est essentiel pour nous permettre de continuer notre mission.
Faites un don ou abonnez vous à Enbata : www.enbata.info/articles/soutenez-enbata

  • Par chèque à l’ordre d’Enbata, adressé à Enbata, 3 rue des Cordeliers, 64 100 Bayonne
  • Par virement en eusko sur le compte Enbata 944930672 depuis votre compte eusko (euskalmoneta.org)
  • Par carte bancaire via système sécurisé de paiement en ligne : paypal.me/EnbataInfo
  • Par la mise en place d’un prélèvement automatique en euro/eusko : contactez-nous sur [email protected]

Pour tout soutien de 40€/eusko ou plus, vous pourrez recevoir ou offrir un abonnement annuel d'Enbata à l'adresse postale indiquée. Milesker.

Si vous êtes imposable, votre don bénéficiera d’une déduction fiscale (un don de 50 euros / eusko ne vous en coûtera que 17).

Enbata sustengatu !

Independentea, publizitaterik gabekoa, sarbide irekia, bere irakurleek diruztatua
Enbata.Info-ri emaitza bat egin edo harpidetu zaitezte hilabetekariari

Enbata.info aktualitate abertzale eta progresista aipatzen duen web astekaria da, hilabatero argitaratzen den paperezko Enbata-ren bertsioa segitzen eta osatzen duena, azken hau hausnarketara, eztabaidara eta zenbait gairen azterketa sakonera bideratuagoa delarik.
Garai gogorrak dira, eta badakigu denek ez dutela informazioa ordaintzeko ahalik. Baina irakurleen emaitzek eta paperezko hilabetekariaren harpidetzek finantzatzen gaituzte: ordaindu dezaketenen eskuzabaltasunaren menpe gaude.
«Preziorik gabeko gauzek, usu, balio handia dute» Mixel Berhocoirigoin
Laguntza hau ezinbestekoa zaigu. Zuen sustenguari esker, Enbata.Info artikuluak sarbide librean eta urririk eskaintzen segituko dugu, milaka lagunek astero irakurtzen segi dezaten, hola erronka abertzalea aitzinarazteko eta ikuspegi argiki aurrerakoi, ireki eta beste herri eta lurraldeekiko solidario batean ainguratuz.
Emaitza oro garrantzitsua da, nahiz eta euro/eusko guti batzuk eman. Zenbatekoa edozein heinekoa izanik ere, zure laguntza ezinbestekoa zaigu gure eginkizuna segitzeko.
Enbatari emaitza bat egin edo harpidetu: https://eu.enbata.info/artikuluak/soutenez-enbata

  • Enbataren izenean den txekea “Enbata, Cordeliers-en karrika 3., 64 100 Baiona“ helbidera igorriz.
  • Eusko transferentzia eginez Enbataren 944930672 kontuan zure eusko kontutik (euskalmoneta.org-en)
  • Banku-txartelaren bidez, lineako ordainketa sistema seguruaren bidez: paypal.me/EnbataInfo
  • Euro/euskotan kenketa automatikoa plantan emanez: gurekin harremanetan sartuz [email protected] helbidean

40€/eusko edo gehiagoko edozein sustengurentzat, Enbataren urteko harpidetza lortzen edo eskaintzen ahalko duzu zehaztuko duzun posta helbidean. Milesker.
Zergapean bazira, zure emaitzak zerga beherapena ekarriko dizu (50 euro / eusko-ko emaitzak, 17 baizik ez zaizu gostako).